Làng nghề gốm Bàu Trúc (Ninh Thuận)
Ảnh: TL
Danh hiệu là phong tặng chứ không phải…đi mua
Theo quy định của Nhà nước, chỉ duy nhất UBND cấp tỉnh và thành phố trực thuộc trung ương mới có thẩm quyền trao tặng danh hiệu nghệ nhân nghề thủ công truyền thống, còn danh hiệu Nghệ nhân Ưu tú và nghệ Nhân Nhân dân là do nhà nước trao tặng. Nhưng trong vài năm qua, không ít các đơn vị, tổ chức nghề nghiệp đứng ra trao tặng danh hiệu nghệ nhân đang được cho là chưa đúng quy định.
Nghệ nhân Nguyễn Hữu Thạo, sinh năm 1973 (TP. Hồ Chí Minh), hiện là chủ cơ sở điêu khắc gỗ Hữu Thạo cho biết: Cách đây 3 năm, Hội Kim Hoàn đá quý Việt Nam chào mời với thủ tục phong danh nghệ nhân rất đơn giản. "Nhưng khi xét đến việc nộp 22 triệu đồng thì tôi nghĩ đây là việc mua danh chứ không phải được phong danh. Tôi là người thực sự tâm huyết với công việc đang làm, tại sao bị phải bỏ tiền để đổi lấy những thứ vô hình chung sẽ làm mất uy tín của chính mình. Theo tôi, đó là hiện tượng vàng - thau lẫn lộn. Sau đó tôi đã rút mọi thủ tục phong danh nghệ nhân ở Hiệp hội Kim hoàn đá quý. Cho đến năm 2011, Hiệp hội Làng nghề Việt Nam phong danh nghệ nhân cho tôi rõ ràng là có sự khác biệt, vì tôi thấy thực sự bản thân được trân trọng”. Theo nghệ nhân Nguyễn Hữu Thạo, việc phải đóng tiền để được phong danh hiệu nghệ nhân là sự xúc phạm những người làm nghề chân chính.
Ông Lưu Duy Dần, Chủ tịch Hiệp hội Làng nghề Việt Nam cho biết: Điều lệ của Hiệp hội Làng nghề Việt Nam, chương VI (Khen thưởng và Kỷ luật) nêu rõ: Những hội viên có tay nghề cao, có công trình tiêu biểu, có đóng góp cho sự phát triển Làng nghề, đào tạo, truyền nghề, được Hiệp hội phong tặng các danh hiệu cao quý nghệ nhân của Hiệp hội hoặc đề nghị Nhà nước phong tặng danh hiệu nghệ nhân. Như vậy là Hiệp hội Làng nghề Việt Nam hoàn toàn có danh nghĩa và thẩm quyền để tôn vinh họ. "Khi chúng tôi phong danh cho họ, họ không phải đóng góp gì. Họ được cái lớn nhất là được vinh danh, để nói với thiên hạ rằng, tôi đã là nghệ nhân được một tổ chức xã hội tôn vinh theo đúng quy định. Hiện chúng tôi đã cấp được 145 chứng nhận nghệ nhân của 32 tỉnh, thành”, ông Dần khẳng định.
Danh hiệu phải là…để đấy
Điều quan trọng là nghệ nhân làm được gì sau việc phong danh ấy, chứng nhận đó có ý nghĩa thế nào với những công hiến của nghệ nhân? Theo nghệ nhân Nguyễn Thư Viện được Hiệp hội Làng nghề Việt Nam phong tặng danh hiệu Nghệ nhân làng nghề mộc Chàng Sơn, Thạch Thất, Hà Nội năm 2009. Sau 3 năm được phong tặng, ông Viện không biết danh hiệu này mang lại cho ông những lợi ích gì. Theo quy định, sau khi được phong tặng, nghệ nhân sẽ được tham dự các lớp tập huấn, chia sẻ kinh nghiệm và các hội chợ miễn phí. Đồng thời cũng có nghĩa vụ đào tạo và phát triển nghề truyền thống tại địa phương. Nhưng đến nay ông chưa nhận được một chế độ hay lợi ích gì từ sau phong danh.
Người xứng đáng nghệ nhân phải là người có tâm và có tầm
Ảnh: Hoàng Long
Về vấn đề này, nghệ nhân dân gian Nguyễn Văn Trung, sinh năm 1955, làng nghề mây tre đan tại Thôn Phú Vinh, Phú Nghĩa, Chương Mỹ, Hà Nội chia sẻ, trong cuộc đời làm nghề, không cứ gì riêng ông mà tất cả những người tâm huyết đều có mong muốn được phong nghệ nhân, vì danh dự với người làm nghề là rất quan trọng. "Chúng tôi gắn danh nghệ nhân vào các sản phẩm đang làm, đây cũng là cách nâng cao vị thế của mình trong nghề nghiệp. Nhiều người giỏi nghề đã già yếu, gần đất xa trời nhưng vẫn mong mỏi được phong danh nghệ nhân. Ở các làng nghề mây tre đan của chúng tôi, các bước phong danh nghệ nhân từ cơ sở được thực hiện rất nghiêm túc, người xứng đáng nghệ nhân phải là người có tâm và có tầm, như vậy mới được tôn vinh. Cá nhân nào vì lợi nhuận mà "mua” sự tôn vinh "giả mạo” thì sẽ bị cả làng cười chê, và chứng nhận đó không có giá trị gì.
Kẻ ăn không hết, người lần chẳng ra
Qua tìm hiểu, chúng tôi được biết, cả nước hiện nay có 3 tổ chức phong danh gồm: Hội Dân gian Việt Nam; Hội Kim hoàn đá quý Việt Nam; Hiệp hội Làng nghề Việt Nam. Có thể nói, 3 hội này phong danh hiệu cho nghệ nhân khá thận trọng, cân nhắc, có tiêu chí rõ ràng. Có quy chế, có điều lệ phê duyệt của chính phủ và Bộ Nội vụ cho phép.
Tuy nhiên, theo ông Lưu Duy Dần giờ đây có nhiều tổ chức tôn vinh nghệ nhân, nhưng không giống với cách làm của Hiệp hội Làng nghề Việt Nam. Việc phong danh hiệu nghệ nhân một cách dễ dãi, gây nhàm chán là có. Hoặc sự chồng chéo trong việc phong danh hiệu nghệ nhân cũng ít nhiều gây ra những bất công. Trường hợp của Nghệ nhân dân gian Nguyễn Văn Trung, làng nghề mây tre đan tại Thôn Phú Vinh , Phú Nghĩa, Chương Mỹ, Hà Nội là một ví dụ. Anh Trung cho biết hiện đang có 3 chứng nhận nghệ nhân của 3 đơn vị là: UBND tỉnh Hà Tây cũ phong tặng nghệ nhân năm 2005; Hội Dân gian Việt Nam phong tặng nghệ nhân dân gian; Hiệp hội Làng nghề Việt Nam chứng nhận là nghệ nhân vào năm 2007. Như vậy trong khi có những nghệ nhân "ăn không hết” danh hiệu, thì vẫn có những thợ giỏi nghề mong mỏi cả đời vẫn chưa được chạm tay tới danh hiệu Nghệ nhân.
Một số cấp chính quyền chưa hiểu về quy trình làm hồ sơ phong tặng danh hiệu nghệ nhân. Khi chúng tôi đến xin xác nhận, họ tỏ ra rất ngạc nhiên. Tôi xin được kiến nghị, mong sự quan tâm hơn nữa của Nhà nước đến những nhân tài, tiềm năng, để chúng ta không lãng phí những di sản của đất nước. Họ giỏi nghề, nhưng nhiều khi chưa quen với những thủ tục hành chính, nên phải có những hướng dẫn cụ thể, để họ phát huy tối đa khả năng cho đất nước” (Nghệ nhân Nguyễn Hữu Thạo – TP. Hồ Chí Minh) |