Ξ|Ξ   HIẾU - HỶ ::. NGÀY GIỖ - TƯỞNG NIỆM.
Đăng ngày 28/12/2013
E-mail     Bản in

TUY LỘC ĐẠI VƯƠNG THÁI SƯ LƯU CƠ (940-1013)
(LUUTOC.VN) - Nhân sắp đến Đại lễ Húy nhật tưởng niệm 1.000 năm Ngài Tuy Lộc Đại vương Thái sư Lưu Cơ tạ thế, sẽ được tổ chức trang trọng nhất so với các năm trước đây vì đây là mốc 1.000 năm, chính Lễ Giỗ vào ngày 24/12/ Quý Tỵ (24/01/2014) tại Đình thờ Lưu Cơ Thần hoàng của làng Đại Từ, BBT chúng tôi trân trọng giới thiệu tài liệu về Ngài Lưu Cơ do đồng tộc Nhà báo Quang Bình sưu tầm và tổng hợp.


TUY LỘC ĐẠI VƯƠNG THÁI SƯ LƯU CƠ (940 - 1013)
                                  
 
Lưu Cơ (chữ Hán: 劉基) là một trong những vị Khai quốc công thần Nhà Đinh, có công giúp Đinh Tiên Hoàng đánh dẹp, chấm dứt loạn 12 sứ quân thế kỷ 10 trong lịch sử Việt Nam, đồng thời là người cai quản Hoàng thành Thăng Long, có công tu sửa nó quay về hướng nam (hướng về kinh đô Hoa Lư thay vì hướng về phương bắc như chính quyền đô hộ đã làm) trước khi vua Lý Thái Tổ dời đô từ Hoa Lư về đây.[1] Năm 968, Đinh Bộ Lĩnh dẹp xong các sứ quân, lên ngôi Đinh Tiên Hoàng Đế. Chính sử cũng như thơ ca dân gian thường nói đến “Tứ trụ Bặc, Điền, Cơ, Tú” tức là bốn người trụ cột của triều nhà Đinh, là Nguyễn Bặc, Đinh Điền, Lưu Cơ vàTrịnh Tú. Tứ trụ là cốt cán đã giúp vua Đinh dẹp sứ quân, thống nhất đất nước.

Tiểu sử:

Theo sách Khâm định Việt sử Thông giám Cương mục, Lưu Cơ người động Hoa Lư, châu Đại Hoàng (Ninh Bình). Từ thuở nhỏ, ông đã cùng Đinh Điền, Nguyễn Bặc, Trịnh Tú kết bạn với Đinh Bộ Lĩnh, cùng nhau chơi trò cờ lau đánh trận.

Theo một số thần tích và ghi chép khác thì Lưu Cơ người quê ở Bồ Bát, Bạch Liên, Yên Mô, Ninh Bình. Tuy nhiên, theo cuốn "Những nhân vật lịch sử thời Đinh Lê"[2] thì ông là người cùng làng và cùng tuổi với Đinh Tiên Hoàng, cha là Lưu Kỳ, mẹ là Lê Thị Phượng. Hai người lấy nhau hơn 10 năm mà không có con. Sau khi đi cầu tự đền Sơn Thần ở Bạch Bát (nay thuộc xã Yên Thành, Yên Mô, Ninh Bình) đến ngày mồng 3 tháng giêng năm 940 sinh ra ông.

Công thần nhà Đinh:

Lưu Cơ là đồng hương gần với Đinh Bộ Lĩnh, Nguyễn Bặc, Đinh Điền, Trịnh Tú. Lớn lên theo học Tri Hối Tiên sinh ở Gia Viễn. Sau khi cha mẹ mất, ngoài 20 tuổi ông theo Đinh Bộ Lĩnh. Cả Đinh Điền, Trịnh Tú và Nguyễn Bặc cũng tham gia vào lực lượng này.

Khi Nam Tấn Vương Ngô Xương Văn tử trận (965), các sứ quân nổi dậy. Lưu Cơ theo Đinh Bộ Lĩnh đánh dẹp. Ông đã trực tiếp dẹp sứ quân Lý Khuê ở Siêu Loại[3].

Năm 968, Đinh Bộ Lĩnh lên ngôi, tức là Đinh Tiên Hoàng. Nguyễn Bặc được phong làm Định quốc công, Đinh Điền được phong làm Ngoại giáp, Lưu Cơ được phong làm Đô hộ phủ sĩ sư vào năm 971[4]. Theo Đại Việt sử lược thì chức vụ Đô hộ phủ sĩ sư của Lưu Cơ chính là Thái sư ở Đô hộ phủ Đại La[5].

Vai trò này của Lưu Cơ được đánh giá là sánh ngang hàng Phó Vương, giúp Đinh Tiên Hoàng cai quản phần đất trọng yếu và nhiều tiềm năng kinh tế nhất của nước Đại Cồ Việt đương thời[3][6].

Cuối năm 979, Đinh Tiên Hoàng và Nam Việt vương Đinh Liễn bị sát hại. Quan Chi hậu nội nhân là Đỗ Thích bị nghi là thủ phạm hàng đầu, sợ hãi bỏ trốn rồi bị Nguyễn Bặc bắt và chém. Người con còn lại của Đinh Tiên Hoàng là Đinh Toàn được lập làm vua. Lê Hoàn lộng hành, nắm lấy quyền lớn trong triều.

“Tứ trụ” Nguyễn Bặc, Đinh Điền, Trịnh Tú, Lưu Cơ muốn giữ ngôi nhà Đinh cho ấu chúa, nhưng bị Lê Hoàn đánh thua: Đinh Điền chết tại trận, Nguyễn Bặc bị bắt sống đem về chém tại Hoa Lư. Còn Lưu Cơ và Trịnh Tú thì bị phục kích ở Bãi Vàng. Hai ông cùng hai bộ tướng chống cự quyết liệt, giết được bốn tướng của Lê Hoàn, nhưng cuối cùng bị quân đông hơn bao vây tiêu diệt. Thế là hai bên có tám tướng chết ở trận đó. Sau, dân làng Hoa Lư xây “ Bát Long Tự” sát phía đông Bãi Vàng để thờ giải oan cho tám người.

Chính sử như Đại Việt sử ký toàn thư, Khâm định Việt sử thông giám cương mục chỉ xác nhận việc chống Lê Hoàn của Nguyễn Bặc, Đinh Điền và Phạm Hạp, không nhắc tới Lưu Cơ và Trịnh Tú tham gia việc này. Nguồn tài liệu phản ánh việc Lưu Cơ tham gia chống Lê Hoàn là thần phả.

Phục vụ nhà Lý và đóng góp với kinh đô mới: 

Theo ý kiến khác dựa vào thần phả các di tích thành Đại La thì Ông là Thái sư Đô hộ phủ, cai quản toàn bộ Giao Châu, đóng đại bản doanh ở Phủ Đô hộ cũ, tức thành Đại La. Khi đó Ông chừng 30 tuổi. Theo ý kiến này, Lưu Cơ không chết về tay Lê Hoàn mà phục vụ cho Lê Hoàn. Ông còn sống tới thời Lý Thái Tổ và tiếp tục phục vụ Nhà Lý, với vai trò trấn thủ Đại La như trước.
 

Thành Đại La vốn là trung tâm cai trị của chính quyền đô hộ phương Bắc thời Bắc thuộc, được thiết kế mặt thành phía bắc là mặt chính, mở ba cửa và trên đó đều có lầu che. Hai mặt đông tây cũng có ba cửa không lầu che. Riêng mặt nam là mặt thông với khu dân cư mở tới 5 cửa trên đặt trống, loa; còn mặt chính mang tính nghi lễ hướng về phía bắc, với ý nghĩa “sự hướng bắc” của thành Đại La gắn liền với bộ máy thần phục ở Giao Châu với nhà Đường[6][7].

Theo giới chuyên môn, Lưu Cơ là người đầu tiên tu sửa, biến tòa thành Đại La thuộc địa hướng bắc trở thành một tòa thành hướng nam độc lập tự chủ. Vì khi đó, hoàng đế Đại Cồ Việt ở Hoa Lư, tức ở về phía nam tòa thành Đại La nên mọi hướng nhìn của cổng thành và dinh thự đời các Tiết độ sứ cũ phải được sửa đổi[6][7].
 
Tính từ thời Nhà Đinh, Lưu Cơ là người đã cai quản thành Đại La trong vòng gần 40 năm (971-1010). Ông đã tu sửa thành Đại La của An Nam đô hộ phủ nhà Đường trở nên một tòa thành Đại Cồ Việt và chuẩn bị mọi điều kiện cơ sở hạ tầng cho cuộc dời đô của Lý Thái Tổ có thể di chuyển từ Hoa Lư ra Thăng Long chỉ trong một thời gian rất ngắn[6][7].

Chiếu dời đô được ban hành vào tháng 5, tòa thành Đại La khi trở thành kinh đô Thăng Long vào tháng 7 năm 1010. Ngay khi chuyển về kinh đô Thăng Long, triều đình Nhà Lý đã nhanh chóng ổn định. Tòa thành Đại La khi trở thành kinh đô Thăng Long vào tháng 7 năm 1010 đã là một kinh đô Đại Cồ Việt được chuẩn bị hoàn tất, mà công lao được ghi nhận của Lưu Cơ[3]. Ông bàn giao kinh thành Thăng Long cho Lý Thái Tổ khi gần 70 tuổi và cáo lão về hưu trí ở quê nhà, ba năm sau thì mất, thọ 73 tuổi[6][7].

Tưởng nhớ:

•    Hiện tại trung tâm thành phố Ninh Bình đang xây dựng khu Quảng trường - tượng đài Đinh Tiên Hoàng đế với 4 góc có tượng 4 vị quan đại thần Đinh Điền, Nguyễn Bặc, Trịnh Tú, Lưu Cơ cao 5m, có lính canh và ngựa bằng đá[8].
 
Đền thờ Thái sư LƯU CƠ ở làng Đại Từ, xã Đại Đồng, huyện Văn Lâm, tỉnh Hưng Yên

•    Hiện đền thờ Ông còn ở làng Đại Từ, xã Đại Đồng, huyện Văn Lâm, tỉnh Hưng Yên (đất Siêu Loại cũ). Tương truyền là nơi ông đóng quân dẹp loạn sứ quân Lý Khuê năm xưa.

Ở Hoa Lư ngày nay còn truyền khẩu thơ “Bát long tự sự tích ca” và một thơ khuyết danh khác ca ngợi công lao và lòng dũng cảm của tứ trụ, trong đó có Lưu Cơ.

Ngày nay ở Ninh Bình còn rất nhiều đền thờ Ông và các vị quan trung thần khác. Theo các nhà nghiên cứu, số đền thờ các trung thần nhà Đinh nhiều hơn số đền thờ Lê Hoàn và Dương hậu, phản ánh tình cảm của dân chúng đối với các ông. Ca ngợi công lao của tứ trụ đại thành nhà Đinh, dân gian có câu:
 
Bặc, Điền, Cơ, Tú hiên ngang
Trịnh, Lưu sau lại Bãi Vàng hy sinh.
Hai người đi trước quang vinh
Hai người sau sáng lung linh cõi bờ.
Điền quân sự tham mưu Ngoại Giáp,
Bặc đứng đầu đền đáp nghĩa ân,
Lưu Cơ Đô Hộ sức thần,
Trịnh Tú ứng đối xa gần mến danh.

Xem thêm:

•    Nhà Đinh
•    Đinh Tiên Hoàng
•    Đinh Điền
•    Lê Hoàn
•    Nguyễn Bặc
•    Trịnh Tú
•    Hoàng thành Thăng Long

Tham khảo: 
•    Đại Việt sử ký toàn thư
•    Đại Việt sử lược, NXB TP Hồ Chí Minh, 1993
•    Khâm định Việt sử Thông giám Cương mục

Chú thích:

1.    Ai trao "sổ đỏ" cho Lý Công Uẩn?
2.    Bài: Đô hộ Phủ sĩ sư Lưu Cơ trang 83 cuốn Những nhân vật lịch sử thời Đinh Lê, Trương Đình Tưởng, NXB Văn hóa dân tộc 2009
3.    Hoạt động kỷ niệm
4.    Đại Việt sử ký toàn thư, bản kỷ quyển 1
5.    Đại Việt sử lược, quyển 1
6.    Ai trao “sổ đỏ” thành Đại La cho Lý Công Uẩn?
7.    Thái sư Lưu Cơ
8.    Đẩy nhanh dự án Quảng trường Đinh Tiên Hoàng Đế

Liên kết ngoài:

•    Ai là người trao “sổ đỏ” thành Đại La cho Lý Công Uẩn? (Bài 2)
•    Hướng tới Đại lễ kỷ niệm 1000 năm Thăng Long – Hà Nội: Về nơi phát tích triều Đinh

Đô hộ phủ sĩ sư: chức quan coi việc hình án ở Phủ đô hộ, tức là trong cả nước (Nhà Đinh dùng tên Phủ đô hộ thời thuộc Đường).
QUANG BÌNH (ST&TH)


Gửi ý kiến của bạn
(Xin hãy viết chữ có dấu! Xin cảm ơn!)