LƯU QUANG VŨ - XUÂN QUỲNH

Tôi thân với Vũ - Quỳnh muộn hơn những bạn thơ của hai người nên không được chứng kiến cuộc hôn nhân đầu tiên của anh ngoại trừ có một lần, Vũ đưa Tố Uyên (người vợ đầu của Vũ) và cháu Kít (Lưu Minh Vũ) lên nhà hát chơi và sau đó chúng tôi làm quen với nhau, rủ nhau đi vẽ phông cảnh để kiếm sống…

Ngày đó, chúng tôi nghèo lắm, thậm chí tới mức tôi phải chi chút đưa cho Vũ từng cây bút lông nhỏ chỉ đáng giá vài hào bạc để Vũ vẽ tranh bờ Hồ.

Quan hệ của chúng tôi chỉ dừng ở mức như vậy. Nhưng tôi biết chị Tố Uyên vì đã có thời gian, tôi được làm việc với chị khi chị được Xưởng phim truyện Việt Nam cử sang Nhà hát Kịch để tham gia vở "Trưởng giả học làm sang" của Molière do đạo diễn Ngọc Phương dàn dựng…

Thế rồi nghe tin hai người chia tay. Tôi cũng buồn cho Vũ vì vào thời điểm đó, đôi uyên ương này đã từng là hình ảnh đẹp trong mắt mọi người…

Rồi tôi đi học xa mất mấy năm, khi quay về thì mọi sự đã thay đổi và Vũ đã có tổ ấm mới với Xuân Quỳnh cùng cháu bé mới ra đời là cháu Quỳnh Thơ.

Chính vì vậy nên tôi không thể viết thêm được gì hơn về giai đoạn đầy nước mắt trước của Vũ. Chỉ biết rằng, sau cuộc ly hôn đó, Vũ đã trải qua giai đoạn bi đát nhất của cuộc đời.

Vũ đã gắng gượng đứng lên để sống và để làm việc có ích. Trước bàn viết của Vũ luôn hiện lên dòng chữ: "Làm việc, làm việc để chiến thắng thời gian và bóng tối".

Rồi Vũ gặp Quỳnh như hai nốt nhạc đồng cảm của một bản hòa tấu dở dang mà ở vào hoàn cảnh của Quỳnh lúc đó cũng chẳng sáng sủa gì hơn.

Lúc đó, Quỳnh cũng chia tay với anh T., một con người hết sức đáng mến và biết điều…

Tôi không được chứng kiến câu chuyện tình của Vũ - Quỳnh và ngày cưới của hai người nhưng sau này nghe kể lại thì thương Vũ - Quỳnh quá.

Khi hai người yêu nhau, gia đình Vũ dứt khoát không đồng ý. Nhất là mẹ của Vũ, vì thấy Quỳnh hơn tuổi Vũ và gia đình cũ của Quỳnh lại ở cùng khu tập thể, trong lúc đó Vũ lại vừa ly hôn với Tố Uyên, công việc làm ăn chưa ra đâu vào đâu…

Nhưng Vũ - Quỳnh vẫn kiên quyết lấy nhau.

Người duy nhất tán thành cuộc tình của Vũ - Quỳnh là người cha thân yêu của Vũ. Ông cũng là nghệ sĩ nên ông rất hiểu cái gàn, cái bướng của giới nghệ sĩ. Ông cũng cảm giác rằng Vũ - Quỳnh yêu nhau chủ yếu vì sự đồng cảm trong nghệ thuật. Mặt khác, ông cũng rất thương hoàn cảnh của Quỳnh nên ông kiên trì thuyết phục gia đình để cho Vũ - Quỳnh xây dựng hạnh phúc cùng nhau…

Một đám cưới đạm bạc được tổ chức tại nhà hàng Mỹ Kinh ở phố Hàng Buồm, Hà Nội, mà khách mời chỉ có hai người bạn của Vũ - Quỳnh (mặc dầu đã mời tới năm người), ngoài mấy người thân trong gia đình.

Sau khi cưới, Vũ viết thư cho em trai lúc đó đang học ở nước ngoài. Trong thư có đoạn viết: "Sau bao sóng gió, thế là anh Vũ, chị Quỳnh đã được sống bên nhau. Chị Quỳnh là người tốt, rất hiểu anh và yêu anh. Mong và tin rằng anh chị sẽ sống được với nhau suốt đời, sẽ làm được những việc có ích...”.

Còn Quỳnh thì toại nguyện:

Anh, chỉ một mình Anh
Biết trả cho em những gì đã mất
Và mang đến mùa xuân trong những giờ lạnh nhất
Là Anh, chỉ một mình Anh.
                   (Chỉ một mình Anh - Xuân Quỳnh)

Và quả như những điều Vũ - Quỳnh mong muốn, họ đã có một tổ ấm hạnh phúc với nhau suốt 15 năm, làm được nhiều việc có ích cho đời để rồi sống và ở bên nhau mãi mãi…

Vũ viết thư cho Quỳnh khi Quỳnh đi công tác miền Nam năm 1976: "…Nhớ em lắm, cái phòng nhỏ của mình nhỏ thế mà trở nên trống trải vô cùng. Yêu em và muốn được ở mãi bên em mà sống, mà làm việc. Em đi xa, đừng buồn nhiều, nhớ đến anh, lúc nào anh cũng nghĩ về em, yêu em…".

Năm 1978, Quỳnh đi Liên Xô, Vũ viết cho Quỳnh: “…Em đi Liên Xô kỳ này, anh cũng rất mừng, sống với nhau, anh chỉ mong em sung sướng và làm việc được. Anh mãi mãi vẫn thế, vẫn là anh của em với tất cả những nhược điểm và ưu điểm mà anh có, nhưng sẽ mãi mãi yêu thương em hơn cả những ngày qua cộng lại…".

Và Quỳnh viết lại: "…Anh bận nhiều, vất vả. Em nghĩ mà thương anh lắm. Không hiểu anh có nhớ em không hay lại thấy là đang thoát khỏi sự khó tính bẳn gắt của em? Đừng giận em, em dù có những nhược điểm như vậy nhưng chủ yếu là lúc nào em cũng yêu thương anh lắm!".

12 năm sau, Quỳnh viết cho Vũ trong một lần Vũ đi làm vở ở xa: “…Sống với nhau 12 năm mà ngắn quá, dù cho vài chục năm nữa ở bên nhau cũng chẳng là dài... Em mong và sẽ cố gắng sao cho những năm sống của chúng ta vui và đỡ nhọc nhằn hơn. Em thương anh nhiều lắm. Anh vất vả chẳng có phút nghỉ ngơi. Làm sao mà đỡ đần sự nhọc nhằn được cho anh!”.

Rồi 14 năm sau, họ lại viết cho nhau:

Quỳnh: “...Anh đi đã 2 ngày… Vắng anh càng buồn. Nhà vắng vẻ, em đi về làm việc như một cái máy. Thỉnh thoảng quên mất lại cứ chợt nghĩ như lát nữa anh về ăn cơm. Lấy nhau 14 năm rồi mà xa nhau, em vẫn nhớ thương anh như thế…".

Vũ: “...Anh rất nhớ em. Chúng ta sống với nhau đã 14 năm, nhiều gian khổ nhưng cũng nhiều niềm vui, anh đã làm được nhiều việc, một phần cũng nhờ em, và biết rằng dù ở trên đời còn có nhiều cô gái khác - những "yêu tinh" như em vẫn nói - nhưng chỉ có em là yêu thương và hiểu anh, hiểu cả những thói tật và những nỗi đam mê…".

Chẳng cần bình luận gì thêm, chúng ta cũng đủ thấy họ yêu nhau như thế nào.

Nhưng chẳng bao giờ có một cuộc tình nào mà lại bình lặng từ đầu đến cuối…

Vũ là người sống thoải mái và rất hay cả nể… Đối với Vũ, công việc, bạn bè và thời gian… tất cả đều phải thật thoải mái miễn là có hiệu quả trong sáng tạo nghệ thuật…

Vũ sống rất rộng rãi với mọi người và đặc biệt rất chiều bạn bè, thậm chí kể cả những "cái chiều" rất vô lý mà Quỳnh đành phải theo.

Trong khi đó thì Xuân Quỳnh lại đòi hỏi một gia đình có quy củ, có tổ chức tất cả mọi thứ…

Không biết bao lần Vũ đã phải "kiểm điểm" và nhận lỗi với Quỳnh. Nhưng rồi lại cả nể và đâu lại hoàn đấy!

Một hôm, tôi đến tìm Vũ thì Vũ đi vắng. Tôi vào nhà ngồi đợi Vũ. Quỳnh đang nấu cơm thì Vũ về. Từ ngoài cửa, Vũ cao giọng thanh minh: "Cái ông Doãn Châu này rất rắc rối, anh đã đòi về mà nhất định ông ấy giữ lại không cho về!".

Quỳnh bảo: "Thế à! Thế thì anh vào trong mà cho ông ấy một trận! Ông ấy đang chờ anh đây này!". Vũ bị bắt quả tang nói dối đành phải cười trừ nhận lỗi.

Nhưng tính Vũ rất dễ thương và có lẽ chính vì cái dễ thương đó mà hai người đã "một sự nhịn, chín sự lành" để duy trì cái tổ ấm trong suốt cuộc đời như vậy.

Về cuối đời, Quỳnh bị bệnh tim, trong khi đó sự nghiệp của Lưu Quang Vũ lại lên như diều gặp gió và danh tiếng Vũ lúc đó nổi như cồn cộng với bao nhiêu bạn bè, các cô gái nghệ sĩ trẻ ngày đêm vây quanh, báo chí nhắc đến hàng ngày…

Vũ đi đây đi đó, hết nhà hát này đến đoàn kịch, đoàn chèo kia… đã khiến có lúc Quỳnh phải suy nghĩ và lo ngại cho tương lai của cái tổ ấm thân thương của hai người.

Ai đó có nhận xét rằng: Con người Quỳnh đa cảm và chỉ nguyên giọng nói như khóc của Quỳnh cũng cho thấy con người này sống rất nhẫn nhục và ủy mị.

Cả cuộc đời Quỳnh chồng chất những lo âu: Lo cơm áo gạo tiền, lo con cái lo sớm nắng chiều mưa, lo tuổi tác, lo hạnh phúc gia đình…

Đã có những lúc, Quỳnh viết thư cho Vũ với những suy nghĩ rất tội nghiệp:

“Lắm lúc em cảm thấy em không xứng đáng với anh không phải về tình yêu mà về trí tuệ… Em nhìn mặt em trong gương mà em cảm thấy em không xứng đáng với anh…".

Tất cả trong anh là cái gì đó đang vươn lên, đang nổi dậy. Tất cả trong anh là sự bắt đầu mà con đường của anh thì còn xa tít tắp…

Em buồn lắm. Em thành thật nói với anh điều đó. Em vẫn cảm thấy hết. Vậy cho nên lúc nào em cũng cảm thấy tình yêu của chúng mình mong manh. Em buồn lắm. Em không thể hình dung là nếu không có anh, em sẽ sống thế nào…

…Đôi khi em nghĩ quẩn là, có khi em phải bỏ anh đi để em khỏi phải mang nỗi tủi nhục là không xứng với anh. Nhưng em không có can đảm. Em yêu anh và em đã nhập cuộc đời em vào cuộc đời anh, bây giờ đối với em đó chỉ là một cuộc đời thôi, cắt đi làm sao nổi…".

Và cao trào nhất là những ngày Quỳnh bị đau tim, nằm Bệnh viện Việt - Xô, Quỳnh đã dốc hết lo lắng, tình cảm và ưu tư của mình vào bài thơ bất hủ "Thời gian trắng":

Cửa bệnh viện, ngoài kia là quá khứ
Những nỗi buồn khao khát đã từng qua
…
Phía trước, phía sau, dưới đất, trên đầu
Dường trong suốt một màu vô tận trắng
…
Đôi mắt lo âu, lời âu yếm sẻ chia
Lúc anh đến, anh đi thành quá khứ…
...
Dù cùng một hời gian cùng một không gian
Ngoài cánh cửa với em là quá khứ
Còn hiện tại với em là nỗi nhớ
Thời gian ơi sao không đổi sắc màu.

Tôi còn nhớ: Hôm tôi và Vũ đến thăm Quỳnh ở bệnh viện, lúc tiễn hai chúng tôi ra về, Quỳnh rất lưu luyến và tôi thấy trên khóe mắt của Quỳnh chỉ chực trào ra những giọt nước mắt… Quỳnh cố gắng để khỏi bật ra tiếng nấc, tiếng vỡ òa nén trong lồng ngực…

Hình ảnh đó chẳng bao giờ tôi quên được.

Nhưng về phía cánh đàn ông, tôi cũng biết, dẫu có lúc thế này, lúc thế nọ, thậm chí tôi biết có thời gian, Vũ cũng đã từng "hơi quá đà " với một vài người phụ nữ nào đó, nhưng từ trong sâu thẳm, Vũ thương yêu Quỳnh lắm!

Trăm công nghìn việc nhưng Vũ luôn luôn nghĩ đến gia đình, nghĩ đến mẹ, nghĩ đến các em, nghĩ đến Quỳnh và các con Kít, Mí…

Có điều kiện là Vũ dành hết thời gian rảnh rỗi để nghĩ về gia đình, lo cho gia đình. Đã bao lần, sau những công việc bộn bề của sân khấu, giữa đêm khuya xa Hà Nội, chúng tôi ngồi tâm sự với nhau và Vũ luôn luôn nói về Quỳnh với một niềm yêu thương vô hạn…

Vũ biết những tâm tư, suy nghĩ của Quỳnh nên đã có lần Vũ nói với tôi: Có lẽ mình phải hy sinh bớt công việc để chăm sóc cho Quỳnh và phải bằng mọi cách để xoá đi những lo âu của Quỳnh.

Vũ nghẹn ngào đọc cho tôi nghe bài thơ viết cho Quỳnh trong những ngày chúng tôi đi công tác ở Sài Gòn, trong đó có một câu mà tôi thấm thía nhất:

Trái tim hãy vì anh mà khỏe mạnh
Trái tim của mùa hè, tổ ấm, chở che anh!
                                           (Thơ tặng Quỳnh).

Chỉ từng ấy thôi cũng đủ làm Quỳnh rạng rỡ mà quên đi tất cả, mà thỏa mãn tất cả những gì chị đã từng mơ:

Chỉ riêng điều được sống cùng nhau
Niềm sung sướng với em là lớn nhất
Trái tim nhỏ nằm trong lồng ngực
Giây phút nào tim chẳng đập vì anh!
                       (Chỉ có sóng và em - Xuân Quỳnh).

20 mùa hoa cúc đã đi qua kể từ mùa thu năm 1988 ấy, khi cặp vợ chồng thi sĩ này đi vào cõi vĩnh hằng… Cầu chúc cho ở nơi xa xăm kia, Vũ - Quỳnh mãi mãi sáng lên một mối tình đẹp như thuyền và biển.

Theo NSƯT DOÃN CHÂU