Ý tưởng từ… nghĩa địa
 

Một lần đi chuyến xe lửa xuyên Việt, Thạch thấy rất nhiều nghĩa trang được quy tụ cạnh đường sắt, khu mộ của các dòng họ được quy tụ một cách bề thế. Liên tưởng dòng họ của mình, Thạch hiểu con người VN ai cũng hướng về tổ tông, cội nguồn và mong muốn dòng họ của mình có nhiều người hiển vinh. Và những người được hiển vinh, làm rạng rỡ tổ tông thường là những người nổi tiếng chịu khó, vượt lên số phận và có chữ. Ý tưởng thành lập mô hình "tủ sách dòng họ" đã bật lên trong Thạch. Khi trở về nhà, Thạch bàn với người chú của mình là nhà văn Nguyễn Quang Thân. Ông chú nghe xong ý tưởng của cháu, gật gù tâm đắc và tặng ngay hàng chục cuốn sách để làm vốn.
 

Tháng 3-2007, Thạch bắt đầu khởi động "tủ sách dòng họ" bằng ba tủ sách: họ Nguyễn Quang (họ của Thạch), họ Nguyễn Duy (bên bà nội của Thạch) và họ Trần (họ mẹ của Thạch) với số vốn đầu tư hơn 10 triệu đồng từ tiền gửi tiết kiệm của Thạch. Thạch đã rơi nước mắt trong ngày khai trương tủ sách dòng họ Nguyễn Quang khi thấy đông đủ các cụ và con cháu của dòng họ tập trung tại từ đường. Cụ trưởng họ long trọng tuyên bố: "Từ nay con cháu được thoải mái tiếp cận nguồn tri thức vô hạn, con cháu phải có trách nhiệm áp dụng tri thức vào cuộc sống để cuộc sống khá lên. Và cũng phải có trách nhiệm làm cho tủ sách của dòng họ ngày càng nhiều sách hơn, đông người đọc hơn…".
 

Anh Nguyễn Quang Gia (trái) - nông dân xã Sơn Lệ, (huyện Hương Sơn, Hà Tĩnh) - bán 25kg thóc được 100.000 đồng để ủng hộ mô hình “tủ sách dòng họ” của Nguyễn Quang Thạch -Ảnh tư liệu

18 dòng họ đã vào cuộc
 

Ông Vũ Quốc Ái - thủ thư tủ sách dòng họ Vũ ở làng Mộ Trạch, xã Tân Hồng, Hải Dương - cho hay tủ sách dòng họ Vũ do anh Nguyễn Quang Thạch vận động khai trương từ 15-3-2009 tại từ đường họ Vũ. Tủ sách đã thu hút đông đảo bà con trong họ, nhất là các cháu học sinh hằng ngày tập trung đến từ đường đọc sách rất vui. Các ông bà nông dân chăm chú đọc sách hướng dẫn nuôi cá, nuôi bò rồi bàn chuyện làm theo sách rất sôi nổi. "Từ khi có tủ sách dòng họ, khoảng 50 con cháu dòng họ Vũ khắp mọi miền đất nước gửi sách về vì biết dòng họ đã có tủ sách cho con cháu đọc và chúng tôi sẽ thoát nghèo bằng tri thức" - ông Ái vui vẻ nói.
 

Nguyễn Quang Thạch cho hay trong hai năm qua anh đã vận động được 18 dòng họ của bảy tỉnh từ Bắc đến Nam đóng tủ và anh đưa sách về. Phương thức thành lập tủ sách dòng họ của Thạch rất đơn giản, anh đến vận động từng dòng họ đóng tủ sách. "Dòng họ nào đóng được tủ chứng tỏ họ có ý thức cầu thị việc đọc sách và tôi sẽ đưa sách về" - Thạch cho biết.
 

Sách tặng tủ sách chủ yếu do Thạch đi vận động và trích từ tiền tiết kiệm của mình, mỗi tháng 700.000-1.000.000 đồng để mua sách. Ðược tin Thạch vận động nguồn sách cho những dòng họ, nhiều nhà văn, học giả đã gửi tặng sách để Thạch đưa sách về nông thôn. Mỗi khi được mời về một chi họ tặng sách, Thạch lại cảm động khi thấy các em học sinh ào tới tủ sách tranh nhau chọn sách, lần giở từng trang chăm chú đọc. "Các em giống hình ảnh của tôi ngày xưa, ham mê sách và thích tìm tòi" - Thạch nói. Trong năm 2009, Thạch có dự định đi xe máy xuyên Việt để tạo hiệu ứng xã hội về sách cho nông thôn VN. "Tôi tin tưởng từ mô hình tủ sách dòng họ, văn hóa đọc sẽ hình thành và dân trí sẽ được nâng lên" - Nguyễn Quang Thạch nói với vẻ đầy tin tưởng.